گچبری سنتی شامل طرح ها و سبک های مختلفی است که میتواند محیط منزل شما را منحصر به فرد کند اما هرکدام از این سبک ها در دوران مختلفی توانستند طرفداران خود را جذب کنند و برای اجرا به موقعیت خاصی احتیاج دارد
سبک های گچبری سنتی :
گچبری معرقی : مانند کاشی معرق است و ابتدا آن را میبرند وسپس به شکل پازل تیکه ها را به یکدیگر وصل میکنند و برای یکسان بودن پس زمینه از ملات سفید استفاده میشود
گچبری لایه ای : سطح کچ چند لایه است و میتواند از رنگ های مختلف تشکیل شده باشد اما جز رنگ طلایی استفاده از رنگ های دیگر ظاهر کار را ناپسند میکند
گچبری کلوخی : این سبک با نفوذ معماری غرب شکل گرفته که بیشتر در کاخ ها و عمارت ها استفاده میشود
گچبری برهشته : همانطور که از نامش پیداست به صورت برجسته از دیوار به شکل خط اجرا میشود که شباهت زیادی با گچبری سلطنتی دارد
تفاوت گچبری سنتی با مدرن
گچبری سنتی و مدرن تفاوت های بسیاری با هم دارند. سبک های مختلف گچبری مدرن جایگزین مناسبی برای طرح های سنتی هستند. مثلا رنگ آمیزی در مدل های سنتی میتواند جذاب باشد ، در حالی که این عمل در سطوح گچکاری مدرن می تواند زیبایی آن ها را از بین ببرد. به جای رنگ آمیزی استفاده از نور مخفی در این مدل بسیار موثر است
برای خانه های نوساز و هوشمند استفاده از طرح های مدرن بهترین گزینه است. ناگفته نماند که گچبری سنتی معمولا کندتر است زیرا تمام نقش و نگارها توسط گچبری انجام می شود و این باعث اتلاف وقت می شود. در حالی که مدل های گچبری مدرن پیش ساخته و قابل نصب هستند. صنعت جدید و توسعه تجهیزات مورد استفاده کمک شایانی به ارتقای هنر گچبری می کند
با این توصیف ممکن است بپرسید که برخی از طرح ها هنوز در آن استفاده می شود؟ علاقه مندان به سبک های سنتی این مدل ها را برای خانه های سنتی خود انتخاب می کنند تا هماهنگی زیادی ایجاد شود.
آشنایی با گچبری حصیری
هنر گچبری در ایران
هنر گچبری یکی از پدیده های هنری در معماری اسلامی ایران از قدیم است. این هنر یاد آور خاطرات کودکی در خانه های قدیمی اصیل ایرانی است که بصورت دستی انجام میگیرد. گچبری از آغاز پیدایش اسلام حتی قبل از آن هم وجود داشته و با گذشت زمان از خاطر نرفته بلکه مدل ها و سبکهای جدید تری بر آن اضافه شده است. از این هنر در بقایای تاریخی نمونه های بسیاری بجا مانده که ارزش بسیار بالایی دارد. برای نمونه گچبری، چفت گیری و ابزار زنی طاقچه از کاخ بیشاپور در سده سوم میلادی در موزه لوورهمچنین قطعاتی از آثار دوره ساسانی نیز در موزه ملی ایران نگهداری می شود.
گچبری سنتی در قرون اولیه اسلام
پس از ظهور اسلام، نیز از طراحی و گچ بری این هنر گچبری دستی زیبا و دلنشین نیز در بنا های تاریخی استفاده شده است.ولی این نوع گچ بری به دلیل حرمت پیکره سازی،این هنر گچ بری ،در قالب نقوش برجسته از گل و گیاهای طیعی ،و نیز از انواع طراحی های اسلیمی و بندهای ختایی،به ویژه در گچ بری دستی ،در قالب انواع خط های مختلف ومتنو طراحی و گچ بری شده. این هنر زیبا تجلی یافت.در اثار معماری ایرانی گچ بری دست ،به جامانده از قرون سوم هجری قمری نمونه های گچ بری، زیبا و درخشانی در مسجد، فریومو سبزوار ،به نام مینو نگاری به واقع خلاقیت این هنربی مانند از سرپنجه ی هنر مندان ایرانی ،ان روزگاران برای ما به یادگار مانده است.
گچبری دوره ی سلجوقی
هنر گچبری در انواع خط کوفی درکنار نقوش اسلیمی، خرطوم فیلی روند تحول این هنر در دوره سلجوقی به چشم میخورد. در دوران سلجوقی گچبری در نماسازی های داخلی اجرا میشده است. از میان آثار این دوره می توان به گچبری های مسجد اردستان با خط کوفی مزهر و بخصوص گنبد علویان در همدان اشاره کرد.
گچبری دوره ی ایلخانی
در دوران ایلخانی هنر گچبری به کمال خود میرسد.محرابهای گسترده ای با انواع خطوط کوفی، سلطانی، دیوانی، رقعی و بکاربردن انواع گره های هندسی به همراه نقوش اسلیمی توماری، اسلیمی ماری در لابلای کتیبه و اسپرهای خط با گل و برگهای پهن گود و برجسته، ابهت و نمای خاصی در آثار گچبری هنر ایران بوجود آورده شده.
گچبری دوره ی تیموری
این دوره به عصر پیدایش رسمی بندی و کاربندی هایی از قالبهای گچی ارزشمند و به تحول رسیدن هنر گچبری از نقوش مختلف، مخصوصا اسلیمی و انواع خطوط مختلف مشهور است.
در کل هنر گچبری این دوره از هنرهای دیگری چون، هفت قلم خط از انواع کوفی چون کوفی پیرآموز ، مشجر، گره دار، مشبک نهایت استفاده را کرده است.
اثرهای این دوره را می توان به مقرنس بندیهای گچی ارزشمند سر در مسجد میدان کاشان و خط های چشم نواز گچبری بقعه شیخ احمد جام در تربت جام و بقعه سید رکن الدین در یزد اشارهکرد.
گچبری دوره ی صفوی
در این دوره گچبری دیوار روشهای خاصی را بوجود آورده است. طوری که زیباترین مقرنس بندی های گچی با عناصر گوناگون مخصوصا مقرنس بندی های طاس و نیم طاس همراه با نقوش گل و گیاه با انواع تیغه های گچی دالبری زینت دهنده کاخ های شاهی بوده است.
نمونه کارهای ارزشمند مقرنس قطار و کاربندی ها و یزدی بندی های گچی بسیار شگرف کاخ هشت بهشت و سردر بازار قیصریه در اصفهان مخصوصا دالبرهای تیغه منقوش از ظرف های گوناگونی چون تنگ و سبو مقرنس بندی های طاسه دار گچی در تالارهای شاه نشین و موسیقی کاخ عالی قاپو و خط گچبری ثلث بسیار ارزشمند در صفه درویش مسجد جامع اصفهان از جمله آثار بجا مانده از این دوره است.
گچبری دوره ی زندیه
هنر آفرینی های زیاد و ارزشمندی از گچبری، مقرنس بندی گچی، ترنج اندازی همراه با گل و گیاه و نقوش بدیع در آثار شهرهایی: شیراز و بخصوص در عمارت کلاه فرنگی، مقبره اولیه خان زند که امروز موزه پارس می باشد ساخته شده بود.
گچبری دوره ی قاجار
در دوران قاجاری هنر گچبری رونق بسیار زیادی داشته است. به علت مسافرت پی در پی پادشاهان قاجار به فرنگ، تحت تاثیر هنر گچبری اروپا قرار گرفتند و در کاخهای شاهی بخصوص سر ستون سازیها، گلویی سازیها و سقف سازیها در کاخهایی چون گلستان و عشرت آباد و پاره ای دیگر به اجرا درآوردند. به طور قاطع می توان گفت که این تقلیدها هرگز نتوانست جای هنرصیل ایرانی، به ویژه نقشهای اسلیمی و ختایی و گل و گیاه که نشأت گرفته ازدستان زبر دست و با ذوق هنرمندان ایران زمین می باشد را در گچبری بناهای ایرانی بگیرد.
مقاله ی اصول گچبری سقف را از دست ندید.
در میان آثار باقی مانده از این دوران می توان، به کتیبه های گچبری خط خاص مسجد حیدریه قزوین، خانقاه و بقعه بایزید بسطامی در بسطام در مقیاس گسترده و وسیع ، محراب با ارزش پیر بکران در جنوب اصفهان و نوعی بی همتا از این هنر ارزشمند را در محراب بسیار جالب و منحصر به فرد اولجایتو در مسجد جامع اصفهان که با جرئت تمام می توان این پدیده بزرگ و عظیم هنر گچبری را شاخص ترین و مهم ترین نوع گچبری در معماری جهان بخصوص جهان اسلامی دانست، نام برد.